Το Εθνικό ‘Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) είναι νομικό πρόσωπο, ιδιωτικού δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το οποίο ιδρύθηκε το 1958 και από το 1989 εποπτεύεται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας & Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Το ΕΙΕ είναι ένα διεπιστημονικό κέντρο ερευνών, το οποίο απαρτίζεται σήμερα από τρία ερευνητικά Ινστιτούτα, ένα στην περιοχή των Ανθρωπιστικών Επιστημών και δύο στην περιοχή των Θετικών Επιστημών.
Σκοπός
Αποστολή του ΕΙΕ είναι η διεξαγωγή πολύ-επιστημονικής έρευνας στους τομείς των ανθρωπιστικών, φυσικών και τεχνικών επιστημών.
Το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών (ΙΙΕ/ΕΙΕ) έχει ως αντικείμενο την έρευνα της πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής, και πολιτιστικής ιστορίας του ελληνικού χώρου και των περιοχών όπου έδρασε ο Ελληνισμός, από την προϊστορική αρχαιότητα μέχρι και τη σύγχρονη εποχή. Αναπτύσσει ερευνητικές δραστηριότητες που αποσκοπούν στη συγκρότηση και διάχυση νέας γνώσης, καθώς και την κατάρτιση νέων ερευνητών, συμβάλλοντας καθοριστικά στην εθνική αυτογνωσία και στη διεθνή επιστημονική συνεργασία στα πεδία που υπηρετεί.
Τα δύο Ινστιτούτα θετικών επιστημών του ΕΙΕ διεξάγουν βασική και εφαρμοσμένη έρευνα στους τομείς της υγείας, των φαρμάκων, της επιστήμης των υλικών με έμφαση στα νανο-υλικά, στις εφαρμογές της φωτονικής και της βιοτεχνολογίας καθώς και στους τομείς των εναλλακτικών πηγών ενέργειας και του περιβάλλοντος, με απώτερο στόχο την ανάπτυξη γνώσεων, προϊόντων και υπηρεσιών με σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνική και οικονομική ευημερία και αειφορία.
Η Βιβλιοθήκη Επιστήμης, Τεχνολογίας και Πολιτισμού «Κ.Θ. Δημαρά» είναι μία από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες επιστημονικών και τεχνολογικών περιοδικών στην Ελλάδα, παρέχοντας μοναδικές υπηρεσίες στο σύνολο της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας από το 1958.
Δομή
Το βασικό θεσμικό κείμενο σχετικά με τη σύσταση και λειτουργία του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών είναι το Π.Δ. 226/1989 «Οργανισμός του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Ε.Ι.Ε.)», όπως ισχύει, σε συνδυασμό με το άρθρο 5 του Ν. 4051/2012, το άρθρο 73 του Ν. 4610/2019 και το άρθρο 59 του Ν. 4623/2019, όπως ισχύει μετά τη δημοσίευση του Ν. 4712/2020. Παράλληλα, το ΕΙΕ διέπεται από τις διατάξεις του ν. 4310/2014 που αφορά στην «Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία», όπως ισχύει.
Σήμερα, το ΕΙΕ απαρτίζεται από τα ακόλουθα ερευνητικά Ινστιτούτα και Υπηρεσιακές Μονάδες:
- Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών (ΙΙΕ/ΕΙΕ), όπου περιλαμβάνονται οι ακόλουθοι τομείς:
- Ινστιτούτο Χημικής Βιολογίας (ΙΧΒ/ΕΙΕ) και
- Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας (ΙΘΦΧ/ΕΙΕ)
- Βιβλιοθήκη Επιστήμης Τεχνολογίας και Πολιτισμού «Κ.Θ. Δημαρά», η οποία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες επιστημονικών και τεχνολογικών περιοδικών στην Ελλάδα.
- Υπηρεσία Υποστήριξης (ΥΥ/ΕΙΕ), στην οποία υπάγονται οι διοικητικές, οικονομικές και τεχνικές υποστηρικτικές της έρευνας δραστηριότητες.
Ανθρώπινοι πόροι
Tο ανθρώπινο δυναμικό του ΕΙΕ ανέρχεται περίπου στα 320 άτομα και περιλαμβάνει το τακτικό ερευνητικό και μη ερευνητικό προσωπικό, το έκτακτο κυρίως επιστημονικό προσωπικό που απασχολείται στο πλαίσιο έργων εξωτερικής χρηματοδότησης, τους ομότιμους ερευνητές και ορισμένες άλλες κατηγορίες συνεργαζόμενων ερευνητών, επιστημόνων και μεταπτυχιακών φοιτητών. Από το συνολικό ανθρώπινο δυναμικό, ποσοστό που ξεπερνά το 85% είναι πτυχιούχοι Πανεπιστημίου, με την πλειοψηφία να είναι κάτοχοι Διδακτορικού. Επίσης, το ΕΙΕ αποτελεί κέντρο Εκπαίδευσης σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό & μεταδιδακτορικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, φιλοξενεί, υποστηρίζει και εκπαιδεύει νέους επιστήμονες (περίπου 150 ετησίως) που εκπονούν διδακτορικές διατριβές και διπλωματικές εργασίες (σε συνεργασία με ΑΕΙ της χώρας) καθώς και μεταδιδακτορικό έργο. Τέλος, μεγάλος αριθμός ερευνητών του ΕΙΕ διδάσκει στο πλαίσιο προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων ελληνικών και ξένων Πανεπιστημίων.
Ερευνητικά Έργα
Το ΕΙΕ υλοποιεί περίπου 170 ερευνητικά έργα τα οποία χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας, δημόσιους οργανισμούς και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ο συνολικός προϋπολογισμός των παραπάνω έργων, τα οποία πραγματοποιήθηκαν μέσω συνεργασίας με περισσότερους από 100 εταίρους από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ανέρχεται σε περίπου 30 εκατ. Ευρώ για την τελευταία 5ετία.
Επιτεύγματα και Καινοτομία
Το ΕΙΕ αποβαίνει ένας δυναμικός συντελεστής της ανάπτυξης της βασικής έρευνας, όπως φαίνεται και από τα σημαντικά επιτεύγματα του Ινστιτούτου Χημικής Βιολογίας και του Ινστιτούτου Θεωρητικής Φυσικής & Χημείας, στον χώρο της πρωταρχικής αποστολής τους που είναι οι δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά στους τομείς της ειδικότητάς τους. Παράλληλα, η ενεργός παρουσία του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών στο διεθνές πεδίο συνεισφέρει σημαντικά στη μελέτη και την ανάδειξη της ελληνικής ιστορίας όλων των περιόδων.
Το ΕΙΕ, στα εξήντα χρόνια λειτουργίας του, έχει να επιδείξει πρωτοπόρο ερευνητικό έργο στις επιστήμες τις οποίες καλλιεργεί, τα δε Ινστιτούτα του έχουν κατ’ επανάληψη τιμηθεί με Αριστεία σε αξιολογήσεις της ΓΓΕΚ. Τα τρία τμήματα ανθρωπιστικής/ιστορικής κατεύθυνσης ξεχωριστά αποτελούν τους διεθνώς σημαντικότερους πόλους μελέτης της ελληνικής αρχαιολογίας και ιστορίας (αρχαίας, μεσαιωνικής και νεότερης), ενώ από κοινού συγκροτούν μια μοναδική υποδομή εθνικής σημασίας. Τα δύο ινστιτούτα θετικής κατεύθυνσης του ΕΙΕ έχουν καταξιωθεί στους επιμέρους τομείς τους, ενώ ταυτόχρονα, στο πλαίσιο των στρατηγικών επιλογών του Ιδρύματος, αξιοποιούν ενεργά τις δυνατότητες συνέργειας που προσφέρονται από την χωροταξική και επιστημονική τους γειτνίαση και τους ανθρώπινους πόρους και τις υλικοτεχνικές υποδομές τους για την από κοινού ανάπτυξη καινοτόμων διεπιστημονικών δράσεων βασικής έρευνας και εφαρμογών.
Η επιτυχής συνύπαρξη στο ΕΙΕ ερευνητικών Ινστιτούτων ανθρωπιστικής/ιστορικής και θετικής κατεύθυνσης αποτελεί μοναδικό για την Ελλάδα πλεονέκτημα και επίτευγμα του Ιδρύματος, το οποίο θέτει το ΕΙΕ στο επίπεδο ανάλογων διεθνούς φήμης οργανισμών του εξωτερικού όπως το CNRS στη Γαλλία και η Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών.
Για τους παραπάνω λόγους, το ΕΙΕ αποτελεί ένα σημαντικότατο πυλώνα παραγωγής πρωτογενούς γνώσης που εξασφαλίζει τη διεθνή παρουσία της χώρας, αλλά συγχρόνως και εκσυγχρονισμού των ερευνητικών δομών και πρακτικών.
Στρατηγικοί – Αναπτυξιακοί στόχοι
Η επιστημονική αριστεία σε διεθνές επίπεδο, η ενίσχυση της εκπαιδευτικής αποστολής του Ιδρύματος και η σύνδεση με την οικονομία και την κοινωνία συναποτελούν την κύρια αποστολή του ΕΙΕ για την περίοδο 2019-2022.
Η στρατηγική για την εκπλήρωση της αποστολής αυτής περιλαμβάνει:
- Εστίαση σε μετωπικές περιοχές της επιστήμης και ειδικότερα στα νανο-υλικά, στα φάρμακα, στo περιβάλλον, στην υγεία, στις εφαρμογές της φωτονικής και της βιοτεχνολογίας καθώς και στις καινοτόμες τεχνολογικές εφαρμογές στο ευρύτερο πεδίο των ιστορικών επιστημών και του πολιτισμού.
- Υιοθέτηση πολιτικών προσέλκυσης και ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού.
- Ενίσχυση της εξωστρέφειας και σύσφιξη των συνεργασιών μέσω προγραμματικών συμφωνιών με ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς, με έμφαση στους τομείς της υγείας, του περιβάλλοντος, του πολιτισμού και του ελληνικού επιστημονικού ψηφιακού περιεχομένου.
- Εκσυγχρονισμό και επέκταση της υλικοτεχνικής υποδομής τόσο των ερευνητικών Ινστιτούτων όσο και της Βιβλιοθήκης με περαιτέρω ανάπτυξη ηλεκτρονικού περιεχομένου, αποθετηρίων και ηλεκτρονικών αναγνωστηρίων.
- Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του Ιδρύματος και της δυνατότητας εξασφάλισης χρηματοδότησης ιδιαίτερα από την Ε.Ε. και Διεθνείς Οργανισμούς.
Διεθνείς Συνεργασίες
Το ΕΙΕ έχει μία μακρόχρονη ιστορία στην εκπροσώπηση της χώρας σε διεθνείς επιστημονικούς οργανισμούς ή άλλα διεθνή fora που διαχειρίζονται θέματα έρευνας και τεχνολογίας, ενώ παράλληλα διατηρεί πολλές επιστημονικές συνεργασίες με οργανισμούς και φορείς στον διεθνή χώρο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το ΕΙΕ αποτελεί ιδρυτικό μέλος και εκπρόσωπο της χώρας μας στο European Science Foundation (ESF). Επιπροσθέτως, για πολλά χρόνια, το ΕΙΕ ανέπτυξε σημαντική δραστηριότητα προς την κατεύθυνση των επιστημονικών ανταλλαγών με ομόλογους φορείς του εξωτερικού όπως το Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS), τη Royal Society of London, την Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών της Σόφια, το Συμβούλιο Επιστημονικής Έρευνας της Ισπανίας και το Εθνικό Ινστιτούτο Επιστημονικών Ερευνών της Πορτογαλίας.
Περαιτέρω, στη διάρκεια των τελευταίων 5 χρόνων, το ΕΙΕ προέβη στην υπογραφή μνημονίων συνεργασίας με τους ακόλουθους φορείς του εξωτερικού:
- German Cancer Research Center
- Orebro University of Sweden
- Botschaft der Bundesrepublik Deutschand Athen
- Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Κύπρος
- King Abdulaziz Foundation for Research & Archives, Σαουδική Αραβία
- Institute of Art Studies, Bulgarian Academy of Sciences, Bulgaria
- INSTRUCT-ERIC, Ευρωπαϊκή Κοινοπραξία
- Austrian Archaeological Institute, Austrian Academy of Sciences, Austria
- Johns Hopkins University, USA
- British School at Athens, Institute of Classical Studies, London
- Zhejiang University / Department of History, Hangzhou, China
- Nanjing University of Information Science and Technology / Institute for History of Science and Technology (IHST – NUIST), China
- Centro di Spesa Dipartimento di Szienze dell’Antichita, Sapienza Universita di Roma, Rome
- Institute of Balkan Studies & Centre of Thracology, Bulgarian Academy of Sciences
Εκτός των παραπάνω συνεργασιών, τα τρία ερευνητικά Ινστιτούτα έχουν αναπτύξει μακροχρόνιες συνεργασίες με μεγάλο αριθμό φορέων (πλέον των 250) και ερευνητών σε διεθνές επίπεδο.
Επίσης, από το 2004, το ΕΙΕ συμμετέχει στο Πανευρωπαϊκό Δίκτυο EURAXESS το οποίο αποτελεί ένα σημαντικό θεσμικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων στο χώρο της έρευνας.
Επιχειρηματικότητα
Η προώθηση των συνεργασιών και η παροχή υπηρεσιών προς τη Βιομηχανία, τις επιχειρήσεις και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα αποτελεί βασικό στόχο για την ανάπτυξη του ΕΙΕ, ο οποίος επιτυγχάνεται μέσω των ακόλουθων δράσεων:
- Χαρτογράφηση των υπηρεσιών και των προϊόντων του ΕΙΕ
- Προσδιορισμός των δυνητικών χρηστών των υπηρεσιών και των προϊόντων του ΕΙΕ
- Υποστήριξη των ερευνητών σε θέματα συνεργασίας με άλλα ερευνητικά Ινστιτούτα ή με τη βιομηχανία
- Υποστήριξη των ερευνητών σε θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, επιχειρηματικότητας, μεταφοράς τεχνολογίας, κλπ.
- Δικτύωση με άλλους οργανισμούς στην Ευρώπη σε θέματα μεταφοράς τεχνολογίας
- Προώθηση της έρευνας και του συνόλου των δραστηριοτήτων του ΕΙΕ στο ευρύ κοινό, καθώς και σε άλλους ερευνητικούς οργανισμούς στην Ευρώπη