Σε έναν ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιημένο κόσμο, όπου τα δεδομένα διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών και των κυβερνητικών ενεργειών, εγείρονται ζητήματα δεοντολογίας όσον αφορά την οικοδόμηση και τη διατήρηση της εμπιστοσύνης του κοινού.
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) έκανε ένα σημαντικό βήμα προόδου προς αυτή την κατεύθυνση με τη δημοσίευση των «Αρχών ορθής πρακτική με σκοπό τη διαμόρφωση κανόνων δεοντολογίας στη χρήση των δεδομένων από τον δημόσιο τομέα» υπογραμμίζοντας τη σημασία του δεοντολογικού χειρισμού και χρήσης δεδομένων. Επίσης, προωθεί δράσεις που βασίζονται σε αξίες και δίνουν προτεραιότητα στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ακεραιότητα στον τομέα της ψηφιακής διακυβέρνησης.
Η απουσία των αρχών ορθής πρακτικής
Στο επίκεντρο των αρχών ορθής πρακτικής βρίσκεται η έμφαση στην προώθηση της δεοντολογικής χρήσης των δεδομένων στον δημόσιο τομέα. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι οι πρωτοβουλίες, τα έργα, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες της ψηφιακής διακυβέρνησης δεν είναι μόνο αποτελεσματικές αλλά και άξιες της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τις κυβερνήσεις τους. Επίσης, οι αρχές αυτές παρέχουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο καθοδήγησης των δημόσιων υπαλλήλων, των οργανισμών και των υπευθύνων λήψης αποφάσεων όσον αφορά την ενσωμάτωση της δεοντολογίας των δεδομένων σε κάθε πτυχή των δραστηριοτήτων τους.
Οι δέκα αρχές ορθής πρακτικής
Η δημοσίευση περιγράφει δέκα θεμελιώδεις αρχές ορθής πρακτικής που αποτελούν ως σύνολο έναν χάρτη πορείας για την εφαρμογή δεοντολογικών πρακτικών δεδομένων στον δημόσιο τομέα. Πιο συγκεκριμένα:
- Διαχείριση δεδομένων με ακεραιότητα.
- Γνώση και εφαρμογή των σχετικών κυβερνητικών ρυθμίσεων με σκοπό την αξιόπιστη πρόσβαση σε δεδομένα, την κοινοχρησία και την αξιοποίησή τους.
- Ενσωμάτωση των δεοντολογικών παραμέτρων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων κυβερνήσεων και οργανισμών προερχόμενων τόσο από τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο τομέα.
- Παρακολούθηση και διατήρηση του ελέγχου των εισαγόμενων δεδομένων, ιδίως εκείνων που χρησιμοποιούνται για την ενημέρωση της ανάπτυξης και της εκπαίδευσης των συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης, με παράλληλη υιοθέτηση προσεγγίσεων ανάλογα με την επικινδυνότητα στην αυτοματοποίηση λήψης των αποφάσεων.
- Αποσαφήνιση του σκοπού της χρήσης των δεδομένων, ιδίως στην περίπτωση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
- Καθορισμός ορίων για την πρόσβαση, την κοινοχρησία και την αξιοποίηση των δεδομένων.
- Υιοθέτηση κουλτούρας σαφήνειας, ανοικτότητας και χωρίς αποκλεισμούς.
- Δημοσίευση των ανοικτών δεδομένων και πηγαίου κώδικα.
- Διεύρυνση του ελέγχου των ατόμων και των συλλογικών φορέων επί των δεδομένων τους
- Λογοδοσία και προορατικότητα στη διαχείριση των κινδύνων.
Συνεργατική ανάπτυξη και εφαρμογή
Οι εν λόγω αρχές ορθής πρακτικής είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας ανώτερων αξιωματούχων της ψηφιακής κυβέρνησης (e-Leaders) του ΟΟΣΑ και των προσπαθειών της αρμόδιας ομάδας για τον δημόσιο τομέα που βασίζεται στα δεδομένα. Από το 2019 έως το 2020, στην προσπάθεια αυτή συμμετείχαν η Μονάδα Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Δεδομένων του ΟΟΣΑ και το Υπουργείο Εσωτερικών και Σχέσεων του Βασιλείου των Κάτω Χωρών με τη συνεισφορά και άλλων χωρών- μέλη/ εταίρους του ΟΟΣΑ. Οι αρχές όχι μόνο αντικατοπτρίζουν τις καλές πρακτικές που έχουν εντοπιστεί, αλλά αποσκοπούν επίσης στην ευθυγράμμιση με τα υφιστάμενα νομικά μέσα και μέτρα πολιτικής του ΟΟΣΑ.
Αναδημοσίευση κειμένου: OECD’s Good Practice Principles for Data Ethics in the Public Sector,Digital Skills & Jobs Platform, created by Laia Güell Paule.
