Ιδρύθηκε το 1959 υπό την αιγίδα της UNESCO και αποτελεί το μοναδικό δημόσιο ερευνητικό κέντρο στην Ελλάδα που θεραπεύει τις κοινωνικές επιστήμες. Είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, εποπτευόμενο από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Στη διάρκεια των 60 χρόνων λειτουργίας του, μεταξύ άλλων το ΕΚΚΕ:
Διεξάγει κοινωνική έρευνα σε διαχρονικά και επίκαιρα γνωστικά πεδία με το εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό του.
Υποστηρίζει την Πολιτεία στον σχεδιασμό και την αξιολόγηση δημόσιων πολιτικών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο με έρευνες, μελέτες και εκθέσεις εμπειρογνωμοσύνης προσανατολισμένες στην έγκαιρη ανάδειξη κρίσιμων κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων.
Διατηρεί και διαρκώς διευρύνει διεθνείς συνεργασίες με συμμετοχή σε διεθνή ερευνητικά δίκτυα, σε μεγάλα ευρωπαϊκά προγράμματα και δίκτυα εμπειρογνωμόνων.